Pijlgifkikkers

"Blijf af, vies!" schreewen de felle kleuren van een pijlgifkikker zijn belager toe. De onfortuinlijke rover die toch toehapt, zal veelkleurige prooien voortaan mijden als de pest, als hij het tenminste nog kan navertellen. Indianen gebruiken het huidgif van de kikkers om mee te jagen. Farmaceuten zien er een krachtige pijnstiller in.

Ik vertroetel ze graag, thuis, in een terrarium of paludarium.

Deze diertjes danken hun naam aan het feit dat de indianen uit het Chocógebied in Colombia het huidgif van de dieren gebruiken om mee te jagen. De noordelijke Chocó-indianen prikken een kikker van de soort Phyllobates aurotaenia of tricolor aan een stok en houden die boven een vuurtje. Het huidgif komt vrij en kan van de kikker worden afgeschraapt. De Chocó’s laten het gif gisten en dopen hun pijlpunten in het brouwsel. De zuidelijke Chocó’s hebben een eenvoudigere manier gevonden; ze wrijven even met hun pijlpunten over de rug van een levend exemplaar van de zeer giftige soort Phyllobates terribilis. Daarbij houden ze de kikker vast aan één poot. Het gebruik van pijlgif is dus ook beperkt tot de gebieden waar deze drie Phyllobates-soorten voorkomen.

De felle kleuren van de pijlgifkikkers hebben een afschrikfunctie: oppassen, ik ben giftig en dus niet eetbaar. Toch schrikken ze niet alle dieren af. Kousebandslangen bijvoorbeeld durven wel eens een pijlgifkikker als prooi te nemen. Ze beginnen dan echter heel heftig met hun kop te schudden en kronkelen een tijdje met opengesperde mond over de grond, tot ze uiteindelijk hun prooi terug uitbraken.

Spinnen en grote roofmieren wagen het ook wel eens een pijlgifkikker te vangen, maar ook zij spuwen hun prooi terug uit waarna ze aan een grondige schoonmaakbeurt van hun monddelen beginnen.

Momenteel zijn er zo’n 160 soorten pijlgifkikkers bekend. Maar onderzoek naar uiterlijke kenmerken, huidgif en voortplantingsgedrag levert nog altijd nieuwe informatie op.

Algemeen wordt aangenomen dat pijlgifkikkers zich opperbest voelen in een ongerept regenwoud met een gesloten kronendak. Hun fraaie uiterlijk, hun dagactieve bezigheid en hun fascinerende broedzorg maken deze diertjes echter erg begeerd. Helaas heeft dit ertoe geleid dat ze uit hun natuurlijke biotoop werden en nog steeds worden weggehaald. Meestal worden de kikkers in relatief grote aantallen uitgevoerd, maar na een lange reis, veelal in een leeg filmbusje of een ander dieronvriendelijk onderkomen, bereiken slechts enkele van hen hun plaats van bestemming.

De officiële handel van deze dieren geschiedt volgens de regels van CITES, een wereldverspreide overeenkomst die de handel in bedreigde planten en dieren aan banden legt. Spijtig genoeg zijn er nog altijd illegale importen.

De grootste bedreiging voor deze dieren vormt echter de teloorgang van hun leefgebieden. Doordat vele bosgebieden worden gekapt en in gebruik genomen als landbouwgronden, worden de unieke biotopen waarin deze prachtige en zeer interessante dieren voorkomen zeldzaam. Ook voor de pijlgifkikkers is het van levensbelang dat de nog bestaande regenwouden bescherming krijgen.

Tom Veltens,
De Siervis Leuven